भारतको ओडिसामा रहेको केआइआइटी विश्वविद्यालयमा उत्पन्न असहज परिस्थिति शान्त बनाउने चौतर्फी प्रयास भए पनि नेपाली विद्यार्थीमा उत्पन्न त्रास यथावत् छ । २० वर्षीया प्रकृति लम्सालको शंकास्पद मृत्युपछि स्वतन्त्र छानबिनको माग गर्दा छात्रावासबाट अमानवीय व्यवहारसहित जबर्जस्ती निकालिएका विद्यार्थी फर्किनका लागि अझै ढुक्क भइसकेका छैनन् । विश्वविद्यालय सुरक्षित रहेकामा विश्वस्त हुन नसकेको भन्दै उनीहरू फर्किन मानेका छैनन् ।
कुटपिट र चेतावनीसहित छात्रावासबाट निकालिएका नेपाली विद्यार्थीमध्ये तीन सयजना कोलकातामा अलपत्र छन् । पीडित विद्यार्थीको गुनासो र प्रश्न छ, ‘जनावरलाई जसरी लात हानेर निकालिएको छ । कसरी कलेज फर्किने ?’ नियमित पठनमा फर्काउन पहल गरेको नेपाल सरकार र सुरक्षाको सुनिश्चितता गरिने विश्वविद्यालयको प्रतिबद्धताप्रति चरम अमानवीय अत्याचार भोगेका नेपाली विद्यार्थी आश्वस्त भएका छैनन् ।
सोमबार बिहान ८ बजे छात्रावासबाट निकालिएका तीनसयभन्दा बढी विद्यार्थी १२ घण्टा स्थानीय रेलवे स्टेसनमा कुरेर मंगलबार कोलकाता रेलवे स्टेसन पुगेका छन् । भोकभोकै त्यहाँ पुगेका उनीहरूले सामाजिक सञ्जालमा सार्वजनिक गरेको भिडियोमा कलेजमा वार्डेनले जनावरसरह व्यवहार गर्दै कुटपिट गरेको बताएका छन् ।
सोमबार आठ सयभन्दा बढी विद्यार्थीलाई धक्कामुक्की गर्दै छात्रावासबाट निकालिएको थियो । निकालिएका आधा विद्यार्थी घरतर्फ लागेका छन् भने भुवनेश्वरमै रहेका आधा विद्यार्थी छात्रावास फर्किने क्रममा छन् । कोलकाता पुगेका नेपाली विद्यार्थीको समूहले भने वातावरण सहज नभएको भन्दै नफर्किने जनाएको छ ।
विश्वविद्यालय प्रशासनले ‘आफ्नो देश जाऊ’ भन्दै गुन्डा लगाएर लात मारेर निकालिएको पीडित विद्यार्थीले बताएका छन् । ‘हामीलाई बिहान भोकभोकै कलेजबाट निकालियो । १२ घण्टा रेलवे स्टेसनमा कुरेर बल्लतल्ल रेल भेटाएर कोलकाता पुग्यौँ । करिब तीन सय नेपाली छौँ,’ एक विद्यार्थीले भनेका छन्, ‘कलेजले लोकल गुन्डा प्रयोग गरेर निकाल्यो । गार्डको ड्रेसमा गुन्डा लगाएर कुटीकुटी निकाल्यो । आधालाई कटक स्टेसन र आधालाई भुवनेश्वर रेलवे स्टेसनमा ल्याएर छाड्यो । आफ्नो देश जा भनेरसबैलाई लात मारेर निकालिएको छ ।’
कोलकाताबाट अगाडि बढ्न समस्या भएको पनि विद्यार्थीको गुनासो थियो । ‘यहाँसम्म (कोलकाता रेलवे स्टेसन) त आयौँ । अब अगाडि के गर्ने,कसरी जाने थाहा छैन। अझै अरू विद्यार्थी पनि आइरहेका छन्,’अर्का विद्यार्थीले भिडियोमा भनेका छन्, ‘हामीमध्ये कतिपयसँग खाने पैसा छैन, अगाडि जाने टिकट छैन । सबैको घर सात–आठसय किलोमिटर टाढा छ । कसरी जाने भन्ने टुंगो छैन ।’
विश्वविद्यालयले फिर्ता आउन भनेको विषयमा पीडितविद्यार्थीले भनेका छन्, ‘तिमीहरू फिर्ता आऊ त भनेको छ । तर, कसको विश्वासमा जाने ? पहिला लात मारेर पठाउने अनि अहिले के ग्यारेन्टी भएर जाने ? सुरक्षाको ग्यारेन्टी के छ ? अलिकति प्रश्न गर्दा कुटियो, रित्तै फालियो । फेरि संरक्षण दिन्छौँ आइज भन्छ, कसरी विश्वास गर्ने ? यो दोहोरो चरित्र कसरी पत्याउने ?’
पीडित अर्का विद्यार्थीले सुनाए, ‘हामीमाथि अमानवीय व्यवहार भएको छ । हिँड्नसमेत गाह्रो भएको छ । छात्राहरूलाई पनि महिला वार्डेनहरूले कुटपिट गरेर निकाले । जनावरजस्तो व्यवहार भयो । यसरी निकाल्नुपर्ने हाम्रो के अपराध थियो ? बुझ्न सकेका छैनौँ ।’
अर्का विद्यार्थीको भनाइ छ, ‘हामी कलेज जाँदैनौँ । होस्टेलबाट निकालेर फालिदिए । वार्डेन, फ्याकल्टी मेम्बर, स्टाफ सबै लागेर निकाले । अब कलेज को जान्छ ? जुन हिसाबले हामीले कलेजलाई सपोर्ट गरेका थियौँ, यो हालतमा निकाले, अब कसरी फर्किने ?’
विद्यार्थीलाई कलेजले अपराधीजस्तो व्यवहार गरेको अर्का विद्यार्थीको गुनासो छ। ‘दुनियाँलाई देखाउनका लागि फिर्ता बोलाएको छ । तर, असुरक्षाबिच हामी कसरी जाने?’ अर्का विद्यार्थीले भिडियोमा भनेका छन् ।
भारतका लागि नेपाली राजदूत डा. शंकरप्रसाद शर्माका अनुसार दिल्लीस्थित दूतावासबाट दुईजना सुरक्षा अधिकारी केआइआइटी विश्वविद्यालय पुगेर मंगलबार नेपाली विद्यार्थी र विश्वविद्यालयका अधिकारीसँग छलफल गरेका छन् । दूतावासमा कार्यरत काउन्सिलर नेपाल प्रहरीका एसएसपी सञ्जीव शर्मा दास र राष्ट्रिय अनुसन्धान विभागका एसएसपी नवीन अधिकारी मंगलबार भुवनेश्वर पुगेका छन् । घटनाक्रममाथि नजर राखिरहेका तथा समस्या समाधानको जिम्मेवारी पाएकाराजदूत शर्माले स्थिति शान्त रहेको भन्दै विश्वविद्यालय फर्किन विद्यार्थीलाई अनुरोध गरेका छन् । ‘मैले संस्थापक अच्युत सामन्तसँग कुरा गरेँ, त्यहाँका उपकुलपतिले घटनाप्रति सार्वजनिकरूपमा माफी मागेका छन् । भुवनेश्वरबाट बाहिर गएका नेपाली विद्यार्थीलाई आउने–जाने टिकट वा पैसा उपलब्ध गराउने, नेपालीको छुटेको परीक्षा अलग्गै व्यवस्था गर्ने, सुरक्षा र सम्मानको पूर्ण प्रत्याभूति गर्ने आश्वासन दिएका छन्,’ राजदूत शर्माले दिल्लीबाट टेलिफोनमा भने, ‘भारत सरकारले हाम्रो चासो तदारुकतासाथ सम्बोधन गरेको छ । अहिले विश्वविद्यालयको स्थिति शान्त छ ।अब नेपाली विद्यार्थीलाई समस्या हुँदैन भनेर आश्वस्त तुल्याइएको छ । अब विद्यार्थी फर्केर पठनपाठनमा सामेल हुनुपर्छ ।’ राजदूत शर्माका अनुसार विद्यार्थीलाई दूतावासले आवश्यक परामर्शको पनि व्यवस्था गरेको छ ।
सोमबार छात्रावासबाट निकालिएका र मंगलबार बिहान फर्केका केही नेपाली विद्यार्थीले परिस्थिति शान्त रहेको बताए । ‘हामी डर र अविश्वासकै बिचमा आयौँ । परिस्थिति सहज र शान्त हुँदैछ । दिल्लीबाट नेपाली दूतावासका अधिकारी आएपछि सजिलो भएको छ,’ पाल्पाका एक विद्यार्थीले टेलिफोनमा भने, ‘बिस्तारै अरू साथीहरू छात्रावास फर्किरहेका छन् । अहिले कसैले नराम्रो भनेको छैन । बरु, गेटदेखि भित्रसम्म सबैले हामीसँग माफी मागेका छन् ।’ सोमबार विद्यार्थीलाई छात्रावासबाट जबर्जस्ती निकाल्ने र नेपालबारे जथाभावी बोल्ने दुईजना छात्रावासका वार्डेन जयन्ती नाथ र मञ्जुषापाण्डेलाई विश्वविद्यालयले निलम्बन गरेको छ । उनीहरूले नेपालको बजेटभन्दा धेरै बजेट त्यहाँका विद्यार्थीलाई खुवाउन विश्वविद्यालयले खर्च गरेको भन्दै नेपाली छात्रासामु नेपालबारे नकारात्मक टिप्पणी गरेका थिए । विश्वविद्यालयका उपकुलपति सरजित सिंहले सार्वजनिकरूपमा क्षमायाचना गर्दै तीनजनालाई निलम्बन गरेको जनाएका छन् । ‘घटनाप्रति हामी क्षमायाचना गर्दछौँ । म विश्वस्त तुल्याउन चाहन्छु कि हामी नेपालीलाई भारतीयजतिकै माया गर्छौँ । अब विद्यार्थीलाई फर्केर कक्षामा सामेल हुन अनुरोध गर्छौँ,’ उपकुलपति सिंहले भनेका छन् । नेपालबारे जथाभावी बोल्ने महिला कर्मचारीले पनि सार्वजनिक रूपमा भिडियो सन्देशमार्फत माफी मागेकी छिन् ।
पाँच पक्राउ, ओडिसा सरकारद्वारा जाँचबुझ समिति गठन
उडिसा प्रहरीले केआइआइटी विश्वविद्यालयमा नेपाली विद्यार्थीमाथि भएको दुव्र्यवहार तथा नेपाली छात्रा प्रकृति लम्सालको मृत्यु प्रकरणमा संलग्न भएको आरोपमा एकजना महानिर्देशक, दुई निर्देशक र दुईजना सुरक्षागार्ड गरी पाँचजनालाई मंगलबार साँझ पक्राउ गरिएको छ । राज्य सरकारले घटनाको छानबिनका लागि उच्चस्तरीय जाँचबुझ समिति पनि गठन भएको छ ।
उडिसा प्रहरीले मानव स्रोत हेर्ने महानिर्देशक शिवानन्द मिश्र, प्रशासन निर्देशक प्रतापकुमार चमुपति र छात्रावास हेर्ने निर्देशक सुधिर रथ तथा सुरक्षा गार्ड रमाकान्त नायक र जोगेन्द्र बोहरालाई पक्राउ गरेको हो । आत्महत्या दुरुत्साहन मुद्दामा विश्वविद्यालयका विद्यार्थी अद्विक श्रीवास्तवलाई सोमबारै पक्राउ गरेर अनुसन्धान थालिसकेको छ । नेपाली विद्यार्थी प्रकृति लम्सालको मृत्युको छानबिन गर्न माग गर्दै अर्का नेपाली विद्यार्थी सिद्धान्त सिग्देलले दिएको जाहेरीका आधारमा प्रहरीले उनीहरूलाई पक्राउ गरेको हो ।
ओडिसाका मुख्यमन्त्री मोहनचरण माझीको अग्रसरतामा राज्यसरकारले जाँचबुझ समिति गठन गरेको र आरोपीलाई पक्राउ गरेको स्थानीय सञ्चारमाध्यमले जनाएका छन् । मुख्यमन्त्री माझीले सोमबार विश्वविद्यालयको अनुगमनसमेत गरेका थिए ।
राज्य सरकारले गठन गरेको समितिले विद्यार्थीमाथि भएको दुव्र्यवहार तथा शक्तिको दुरुपयोगको जाँचबुझ गर्ने जनाएको छ । जाँचबुझ समितिमा गृह विभागका अतिरिक्त मुख्य सचिव, महिला तथा बाल विकास विभागका सचिव र उच्च शिक्षा विभागका अधिकारी सम्मिलित छन् । ‘समितिले विद्यार्थीमाथ विश्वविद्यालय प्रशासनबाट भएको शक्तिको दुरुपयोगसमबन्धी छानबिन गर्ने र उनीहरूलाई कानुनीरूपमा जवाफदेही बनाउनेछ,’ सूचना विभागको विज्ञप्तिमा भनिएको छ,‘राज्य सरकार विद्यार्थीको सुरक्षा, सम्मान एवं हकहितका लागि कार्य गर्न प्रतिबद्ध छ । निष्पक्ष र शीघ्र न्याय सुनिश्चित गर्न आवश्यक सबै कदम चालिनेछ ।’
ओडिसाको विधानसभामा हंगामा, कलेज संस्थापकलाई गिरफ्तार गर्न माग
केआइआइटी विश्वविद्यालयमा भएको नेपाली विद्यार्थीको मृत्यु घटना र दुव्र्यवहारका विषयमा उडिसाको विधानसभामा मंगलबार बहस भएको छ । विधानसभाको शून्य समयमा बोल्दै भाजपा सांसद बाबु सिंहले विश्वविद्यालयका संस्थापक अच्युत सामन्तलाई पक्राउ गर्न माग गरेका छन् । विपक्षी दलका सांसदहरूले विश्वविद्यालयको घटना राज्यसरकारको फितलो कानुनी शासनको कारण भएको पनि आरोप लगाएका छन् ।
बिजु जनता दलका उपप्रमुख तथा सचेतक प्रताव देवले नेपाली विद्यार्थीको दुःखद निधनले विश्वव्यापीरूपमा उडिसाको नकारात्मक छवि उजागर भएको बताए । कंग्रेसका सांसद ताराप्रसाद बाहिनीपतिले नेपाली विद्यार्थीप्रतिको दुव्र्यवहार र दमनको घटनामा न्यायिक जाँचबुझ आयोग गठन गर्न माग गरे । त्यसैबिच दार्जिलिङका लोकसभा सांसद राजु विष्टले भारतीय शिक्षामन्त्री धर्मेन्द्र प्रधानसँग घटनामा चासो राख्दै निष्पक्ष छानबिनको माग गरेका छन् ।
कोलकातामा अलपत्र करिब तीन सय विद्यार्थीको बिलौना– हामीसँग न खाने पैसा छ न अगाडि जाने टिकट, घर कसरी पुग्ने थाहा छैन
विश्वविद्यालयको छात्रावासबाट सोमबार जबर्जस्ती निकालिएका करिब तीन सय विद्यार्थी १२ घण्टा स्थानीय रेलवे स्टेसनमा कुरेर मंगलबार कोलकाता रेलवे स्टेसन पुगेका छन् । भोकभोकै त्यहाँ पुगेका उनीहरूले सामाजिक सञ्जालमा सार्वजनिक गरेको भिडियोमा कलेज प्रशासनले जनावरसरह व्यवहार गरेको, कुटपिट गरेको बताएका छन् । विश्वविद्यालय फर्किन सुरक्षित हुनेमा आफूहरू विश्वस्त हुन नसकेको उनीहरूको भनाइ छ । ‘हामीलाई सोमबार बिहान सुरक्षागार्डको ड्रेसमा लोकल गुन्डाहरू लगाएर कुटिकुटी निकालियो । ‘आफ्नो देश जा’ भनेर आधालाई कटक स्टेसन, आधालाई भुवनेश्वर रेलवे स्टेसनमा ल्याएर छाड्यो । सबैलाई लात मारेर निकालियो,’ एक विद्यार्थीले भनेका छन्, ‘१२ घण्टा रेलवे स्टेसनमा कुरेर बल्लतल्ल रेल भेटाएर कोलकाता पुगेका छौँ । करिब तीन सयजना छौँ ।’
कोलकाताबाट अगाडि बढ्न समस्या भएको उनीहरूले बताएका छन् । ‘यहाँसम्म त आयौँ । अब अगाडि के गर्ने, कसरी जाने थाहा छैन । अझै अरू विद्यार्थीहरू पनि आइरहेका छन् । हामीमध्ये कतिपयसँग खाने पैसा छैन, अगाडि जाने टिकट छैन । सबैको घर सात–आठ सय किलोमिटर टाढा छ । कसरी जाने थाहा छैन,’ अर्का विद्यार्थीले भिडियोमा भनेका छन् । ‘हामीमाथि चरम अमानवीय व्यवहार गरियो । केटी साथीहरूलाई महिला वार्डेनहरूले कुटपिट गरे । हिँड्न गाह्रो भएको छ । नेपाली विद्यार्थीलाई जनावरजस्तो व्यवहार गरियो । वार्डेन, फ्याकल्टी मेम्बर, स्टाफ सबै लागेर निकाले । जेलका अपराधीजस्तो व्यवहार गरियो । यसरी निकाल्नुपर्ने हाम्रो के अपराध थियो ? बुझ्न सकेका छैनौँ,’ अर्का एक विद्यार्थीले भनेका छन् । कलेजले फिर्ता बोलाएको विषयमा उनीहरूले भिडियोमा भनेका छन्, ‘तिमीहरू फिर्ता आऊ त भनेको छ । तर, कसको विश्वासमा जाने ? पहिला लात मारेर पठाउने अहिले के ग्यारेन्टी भएर जाने ? सुरक्षाको ग्यारेन्टी के छ ? अलिकति प्रश्न गर्दा कुटियो, दुव्र्यवहार गर्दै निकालियो । अहिले फेरि संरक्षण दिन्छौँ आइज भन्छ, कसरी विश्वास गर्ने ? यो दोहोरो चरित्रलाई कसरी पत्याउने ?’
