बेलायतको राजधानी लन्डनमा ११ वर्ष बिताएका प्रदीपराज पाण्डे त्यहींको नागरिकता लिने तयारीमा थिए। भण्डारा-९ का ३३ वर्षीय उनलाई जन्मभूमिको मायाले तान्यो। लन्डनमा डिपार्टमेन्टल स्टोरमा काम गरेका उनले स्वदेशमै केही उद्योग गर्ने सोच बनाए र फर्किए।

लन्डनमा रहँदा नेपालमा गाई पालन व्यवसाय राम्रो भएको सुनेका थिए। कागजी प्रक्रिया पुगिसकेको नागरिकता त्यागेर उनी तीन वर्षअघि गाउँ फर्किए र गाई पालन थाले। ०६९ चैत्रबाट सुरु भएको उनको व्यवसायको नाम आस्था पशुपालन फार्म हो। चार गाईबाट सुरु गरेका उनले ३५ वटासम्म पुर्‍याए, अहिले माउ, बाच्छा गरी २८ वटा छन्। दैनिक करिब एक सय लिटर दूध उत्पादन हुन्छ। 'विदेशमा हुँदा गाई पालनबाट राम्रो आम्दानी भएको खबर सुन्थें,' उनले भने, 'आफ्नै देशमा केही गरौं भनेर व्यवसाय थालेको हुँ।'

उनी आफ्नो पेसाबाट सन्तुष्ट छन्। सात कठ्ठा जमिनमा ६० वटा गाई अट्ने गोठ बनाएका छन्। दुई बिघामा घाँस रोपेका छन्। उनको व्यवसायमा तीन जनाले रोजगारी पाएका छन्। गाई पालन र घाँस खेतीमा करिब चार लाख लगानी भएको छ। उनको व्यवसाय यतिमै सीमित छैन, रोजगारी सिर्जना गर्ने उद्देश्यले करिब दुई करोड लगानीमा भरतपुर र पर्सा बजारमा डिपार्टमेन्टल स्टोर खोलेका छन्। दुवै स्टोरमा गरी ११ जनाले रोजगारी पाएका छन्। छिट्टै टाँडी बजारमा डिपार्टमेन्टल स्टोरको शाखा विस्तार गर्ने तयारीमा छन्। 'केही उदाहरणीय काम गरौं भनेर फरक क्षेत्रमा हात हालेको हुँ,' उनले भने, 'अहिलेसम्म राम्रै भएको छ, अब विदेश जाने सोचमा छैन।' उनी विदेशमा गर्ने दुःखले यहाँ दोब्बर कमाउन सकिने बताउँछन्। पहिला विदेशबाट फर्किएर आउँदा रिसाएका परिवार र आफन्त अहिले खुसी छन्।

उनीजस्तै रत्ननगर-११ जमुनापुरका ३५ वर्षीय विष्णुहरि पन्त पाँच वर्ष इजरायल बसे। त्यहाँ कृषिको काम गर्थे, नेपाल फर्किएर पनि जर्मनी जाने सोचमा थिए। आफ्नो जग्गा भाडामा लिएर अरूले नै केरा खेतीबाट राम्रो आम्दानी गरेको देखे। उनको सोच अचानक बदलियो, भाडामा दिएको जग्गामा आफैंले केरा खेती थाले। ०६८ सालबाट व्यावसायिक खेती थाले। अहिले २५ बिघामा केरा लगाएका छन्, लगानी ४० लाख पुगेको छ। उनको व्यवसायमा चार जनाले रोजगारी पाएका छन्। बीएनबी बनाना फार्म उनको व्यवसायको नाम हो। एक बिघाबाट एक लाखसम्म आम्दानी गर्न सकिने उनी बताउँछन्। 'पैसा कमाउन दुबई, कतार र युरोप जानुपर्छ भन्ने छैन,' उनी भन्छन्, 'नेपालमै विदेशमा भन्दा राम्रो कमाउन सकिन्छ, त्यसैले आत्तिनु हुँदैन, धैर्य गर्नु जरुरी छ।' उनको परिवार यसैले पालिएको छ। उनी अझै खेती बिस्तार गर्ने सोचमा छन्।

नारायणगढका ३२ वर्षीय शेखर पौडेल केही सिक्न, विदेशको अनुभव लिन र कमाउने सोचमा ग्रिस पुगे। १० वर्ष त्यहाँ बसेर एक वर्षअघि नेपाल फर्किए। अहिले उनले भाइ सुरज पौडेल र भिनाजु कमल भट्टराईको साथमा पाएर नारायणगढको व्यस्त बजारमा होटल व्यवसाय सुरु गरका छन्। करिब एक करोड लगानीमा सञ्चालनमा ल्याइएको होटल डीमामाका प्रबन्ध निर्देशक हुन् शेखर।

उनले ग्रीसमा एथेन्स मेट्रोपोलिटन कलेजबाट होटल व्यवस्थापनमा स्नातक (बीएचएम) गरे। उनी गैरआवासीय नेपालीहरूको संस्था एनआरएन ग्रीसको सचिवसमेत भए। अब भने विदेशमा सिकेको सीप स्वदेशमै प्रयोग गर्ने सोचमा छन्। होटलमा २६ जनाले रोजगारी पाएका छन्, जुन सुरु भएको ९ महिना भयो। आठ जना बहिरा युवालाई पनि रोजगारी दिएका छन्। 'आमाको मायाले तान्यो,' उनले भने, 'त्यही भएर आफ्नै देशमा केही गरौं भनेर होटल व्यवसाय सुरु गरे, जुन पेसाबाट म सन्तुष्ट छु।' उनी सधैं काममा व्यस्त हुन्छन्। विदेश बस्नभन्दा पनि सीप सिक्नका लागि जानुपर्ने उनी बताउँछन्। विदेशको सीप स्वदेशमा लागू गर्दा सबैले सिक्ने र जान्ने उनको बुझाइ छ। 'मागेर केही हुँदैन,' उनी भन्छन्, 'त्यसैले गरेर देखाउनुपर्छ।'

उनको सोच छ, 'खुसी खोज्न विदेश जाने होइन। राम्रो गर्न सके खुसी त झुपडीमै भेटिन्छ।' उनलाई विदेशले समयको महत्त्व र उपयोग बुझाएको छ, स्तरीय सेवाको विषयमा सिकेका छन्। होटल व्यवसाय व्यवस्थित भएसँगै पर्यटन क्षेत्रमा पनि लगानी गर्ने सोच शेखरको छ।

कतारमा दुई वर्ष बसेर फर्किएका पार्वतीपुरका २८ वर्षीय श्रीराम सिग्देलले सैलुन पसल खोलेका छन्। चौबीस कोठीस्थित अस्पताल लाइनमातीन महिनाअघि खुलेको उनको सैलुनमा महिला/पुरुष दुवैको कपाल काट्ने व्यवस्था छ। 'गरेर खान केको लाज,' उनी भन्छन्, 'विदेशमा गएर यही काम गर्दा लाज नहुने, आफ्नै देशमा बसेर काम गर्दा लाज हुने?' उनी पहिले त जापान जाने सोचमा थिए। भिसा नलागेपछि कपाल काट्ने तालिम लिए र व्यवसाय थाले। अहिले काममा उनलाई भ्याइनभ्याई छ।

मासिक ३० देखि ४० हजारसम्म कमाइ हुने गरेको उनी बताउँछन्। 'थोरै दुःखमा राम्रो आम्दानी यहीँ गर्न सकिन्छ,' उनी भन्छन्, 'त्यसका लागि कष्ट सहेर काम गर्न बिदेसिनु पर्दैन।' उनको सोच फरक छ, तालिम दिएर आफूजस्तै बिदेसिने मोह भएका युवालाई यही पेसामा रोजगारी दिन चाहन्छन्। 'अन्य जिल्लाबाट यहाँ आएर सैलुन खोल्ने धेरै छन्,' उनी भन्छन्, 'मेरो सोच स्थानीयलाई नै रोजगारी दिने छ।'

लामो समय विदेश बसेर फर्केका यी युवा परिवारसँगै बसेर आ-आफ्नो पेसा गर्न पाउँदा दंग छन्। पहिले विदेश जान दबाब दिने परिवार अहिले घरमै बसेर सन्तानले लाखौं कमाउँदा खुसी छन्। जिल्ला तथ्यांक कार्यालयका अनुसार ०६८ सालको जनगणनाअनुसार जिल्लाबाट बिदेसिनेको संख्या ५० हजार चार सय २१ छ। तीमध्ये विदेशमा कमाएर स्वदेशमा आई नमुना व्यवसाय गर्ने धेरै छन्। अधिकांशले कुखुरा, माछा र केरा खेती रोजेका छन्।

Published on: 16 September 2014 | Kantipur